A. Giriş
Mesafeli satış sözleşmeleri; kısaca tüketicinin satıcı ya da sağlayıcı ile aynı fiziki ortamda bir araya gelmeden ve sözleşmenin kurulmasının uzaktan iletişim aracılığı ile gerçekleştirildiği, mal ve hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına ve satışının yapılmasına ilişkin olarak oluşturulan ve bir sistem kapsamında akdedilen sözleşmelerdir.
Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte birden fazla işlemin bir anda uzaktan yapılabilmesi imkânı bulunmakta, dolayısıyla mesafeli satış sözleşmeleri de bu imkânın bir parçası olmaktadır. Günlük hayatın her anında taraflar arasında akdedilebilen satış sözleşmesi, mesafeli sözleşmeler açısından da mesafeli satış sözleşmesi olarak akdedilmektedir.
B. Ön Bilgilendirme Yükümlülüğü
Tüketici, mesafeli satış sözleşmesini ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul etmeden önce ayrıntıları Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği belirlenen hususlarda ve siparişi onaylandığı takdirde ödeme yükümlülüğü altına gireceği konusunda açık ve anlaşılır şekilde satıcı veya sağlayıcı tarafından bilgilendirilmelidir. Tüketicinin bilgilendirildiğine ilişkin ispat yükü ise satıcı veya sağlayıcıya aittir. Satıcı, tüketicinin bilgileri edindiğini kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun olarak teyit etmesini sağlamak zorundadır. Aksi halde sözleşme kurulmamış sayılır.
C. Satıcının Yükümlülüğünü Yerine Getirme Süresi
Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin siparişinin kendisine ulaştığı andan itibaren taahhüt edilen süre içinde yükümlülüğünü yerine getirmelidir. Tüketicinin isteği veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler haricinde mal satışlarında bu süre her hâlükârda otuz günü geçemez. Satıcı veya sağlayıcının bu süre içinde edimini yerine getirmemesi durumunda, tüketici sözleşmeyi feshedebilir.
Sipariş konusu mal ya da hizmet yükümlülüğünün yerine getirilmesinin imkansızlaştığı hallerde satıcının bu durumu öğrendiği tarihten itibaren üç gün içinde tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirmesi ve varsa teslimat masrafları da dâhil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemeleri bildirim tarihinden itibaren en geç on dört gün içinde iade etmesi zorunludur. Malın stokta bulunmaması durumu, mal veya hizmet yükümlüğünün imkansızlaştığı anlamına gelmemektedir.
D. Sözleşmenin Feshi Durumunda İade Yükümlülüğü ve Yasal Faiz Ödeme Yükümlülüğü
Sözleşmenin feshi durumunda, satıcı veya sağlayıcı, varsa teslimat masrafları da dâhil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemeleri fesih bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren on dört gün içinde tüketiciye kanuni faiziyle birlikte geri ödemek ve varsa tüketiciyi borç altına sokan tüm kıymetli evrak ve benzeri belgeleri iade etmek zorundadır.
E. Kayıp ve Hasarlardan Sorumluluk
Satıcı, malın tüketici ya da tüketicinin taşıyıcı dışında belirleyeceği üçüncü bir kişiye teslimine kadar oluşan kayıp ve hasarlardan sorumludur. Ancak tüketicinin, satıcının belirlediği taşıyıcı dışında başka bir taşıyıcı ile malın gönderilmesini talep etmesi durumunda, malın ilgili taşıyıcıya tesliminden itibaren oluşabilecek kayıp ya da hasardan satıcı sorumlu değildir yani bu durumda kayıp ve hasardan tüketici sorumlu olacak ve bedeli ödemek zorunda kalacaktır. Tüketicinin başka bir taşıyıcıyı seçtiği iddiasının ispat yükü ise satıcıdadır.
Eğer mesafeli satış sözleşmesi ile tüketiciye satılan mal ayıplı (hasarlı, bozuk, yırtık, vaat edilen özelliklerini taşımıyor vb.) ise bu sefer tüketicinin bazı seçimlik hakları söz konusu olur. Sözleşmeden cayma hakkı süresi geçirilirse bu ayıp hükümlerine başvurulur.
Buna göre tüketici, malı iade edip ücret iadesi alabilir, aşırı bir masraf gerektirmediği taktirde malın ücretsiz tamirini isteyebilir, ayıpsız benzeri ile değiştirilmesini talep edebilir. Satıcının bu hakları tüketiciye tanımaması durumunda ise Tüketici Hakem Heyetine (başvuru limit bedeli altında kalması koşulu ile) başvuru yapılabilir. Başvurudan istenilen sonuç alınmazsa Tüketici Mahkemesinde dava açılabilir.
F. Cayma Hakkı
Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir. Cayma hakkının kullanıldığına dair bildirimin bu süre içinde satıcıya yöneltilmiş olması yeterlidir. Satıcı veya sağlayıcı, cayma hakkı konusunda tüketicinin bilgilendirildiğini ispat etmekle yükümlüdür. Tüketicinin cayma hakkını kullanması durumunda malın iadesine ilişkin masraflar satıcıya aittir.
İspat kolaylığı bakımından tüketicinin cayma beyanını noter aracılığı, iadeli taahhütlü posta ile veya elden yazılı bildirimle (bir örneğini satıcı veya sağlayıcıya teslim ettiğini belgelemesi kaydıyla) ya da kalıcı veri saklayıcısını girişimciye ulaştırarak yapması uygun olur. Cayma hakkının tüketicinin kargoyu bilerek teslim almaması halinde de eylemli olarak kullanmış sayılması gerekmektedir.
Cayma hakkı konusunda tüketicinin bilgilendirildiğini ispat yükü satıcı veya sağlayıcılardadır. Tüketici, cayma hakkı konusunda gerektiği şekilde bilgilendirilmezse, cayma hakkını kullanmak için on dört günlük süreyle bağlı değildir. Her hâlükârda bu süre cayma süresinin bittiği tarihten itibaren bir yıl sonra sona erer.
G. Cayma Halinde Tarafların Yükümlülükleri
Tüketici, cayma hakkı süresi içinde malın olağan kullanımı sebebiyle meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir. Yani tüketici, cayma süresi içinde malı, işleyişine, teknik özelliklerine ve kullanım talimatlarına uygun bir şekilde kullandığı takdirde meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan sorumlu değildir.
Tüketici, cayma hakkı süresi içinde olağan kullanmayı aşan hor kullanmalardan, cayma hakkı sonrası ise hem olağan hem de olağan dışı yani hor kullanmalardan sorumlu olacaktır. Bununla birlikte tüketici iade borcunda temerrüde düşmedikçe, kusuru dışında maldaki kayıp ve hasarlardan sorumlu olmamaktadır. Tüketici cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirimi yönelttiği tarihten itibaren on gün içinde malı satıcı veya sağlayıcıya ya da yetkilendirmiş olduğu kişiye geri göndermek zorundadır.
Cayma bildirimi için bir masraf gerekirse bu masraf tüketiciye ait ise de cayma bildirimine konu mal veya hizmetin iadesi için kargo, paketleme vs. masraf gerekirse bu masraf satıcıya ait olacaktır. Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirimin kendisine ulaştığı tarihten itibaren on dört gün içinde, varsa malın tüketiciye teslim masrafları da dahil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemeleri iade etmekle yükümlüdür.
H. Cayma Hakkının Kullanılamayacağı Durumlar
Aksi kararlaştırılmadıkça, tüketici aşağıdaki sözleşmelerde cayma hakkını kullanamaz;
Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler,
Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler,
Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler,
Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler,
Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler,
Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler,
Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler,
Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler,
Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayri maddi mallara ilişkin sözleşmeler,
Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
İ. Tüketici Bilgilerinin Saklanması
Satıcının, mesafeli satış sözleşmesini, cayma hakkını tüketiciye bildirdiği metni, ön bilgilendirme formunu ve diğer hususlardaki her bir işleme dair belgeleri 3 yıl süreyle saklaması zorunludur. İstenilmesi halinde bu belgeler yetkili resmî kurumlara ve tüketicilere verilir. Online ortamda yapılan satışlarda teslim edilen gayri maddi mal veya ifa edilen hizmetin ayıpsız olduğunu olası bir yargılamada ispatla mükelleftir. Dikkat edilmesi gerekir ki burada maddi olmayan mallar ve hizmetler için geçerli bir kural söz konusudur.
J. Sonuç
Mesafeli sözleşmeler, klasik sözleşmelere göre tüketicilerin kandırılmasına daha müsait olması sebebiyle yukarıda bahsettiğimiz mevzuat düzenlemeleri tüketiciyi koruma esasına göre hazırlanmıştır. Uygulamada gerek Tüketici Hakem Heyetleri gerek Tüketici Mahkemeleri tüketici lehine yorumlama getirerek hüküm verir. Dolayısıyla mesafeli satış sözleşmesinin açık, net ve kanuni düzenlemelere boşluk bırakmayacak şekilde uygun olması gerekir.
Kanun ve yönetmelik düzenlemeleri her ne kadar tüketici lehine yorumlansa da bu düzenlemeler sözleşmeye belirli şekillerde konularak satıcıyı koruyan bir niteliğe kavuşturulabilir. Ancak sözleşmenin satıcı lehine yorumlanabilmesi için sözleşmeye konulan tüketici aleyhine ağır hükümler de geçerli olmamaktadır.
Saygılarımızla,
Özhelvacı & Partners.
Comments