Tehiri İcra (İcranın Geri Bırakılması) Süreci Hakkında Bilgi Bülteni

A.    Giriş

Mahkeme kararlarının icra edilmesi, yargılamanın etkili ve sonuç doğurucu bir aşamasını oluşturur. Ne var ki, henüz kesinleşmemiş bir kararın icra takibine konu edilmesi, özellikle istinaf veya temyiz incelemesi beklenen dosyalarda, bireylerin anayasal haklarına zarar verebilecek ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu riskin bertaraf edilmesi amacıyla, Türk hukuk sisteminde tehiri icra (icranın geri bırakılması) adı verilen ve kanun yolları sürecinde kararın icrasını geçici olarak durdurma imkânı tanıyan özel bir koruma müessesesi öngörülmüştür.

Özellikle para alacaklarına ilişkin ilamların infazı bakımından önem taşıyan tehiri icra, hem hukuki güvenliğin hem de adil yargılanma ilkesinin tamamlayıcı bir unsuru olarak değerlendirilmektedir. İşbu bilgi bültenimizde, tehiri icra kurumunun hukuki dayanaklarını, uygulama şartlarını ve pratiğe yansımalarını ele alacak; kararın icrasının ne şekilde durdurulabileceğini sistematik biçimde açıklayacağız.

B.    Kavram

Tehiri icra, bir mahkeme kararı doğrultusunda başlatılan ilamlı icra takibinin, karar hakkında istinaf veya temyiz başvurusu yapılması durumunda, üst mahkeme incelemesi sonuçlanıncaya kadar geçici olarak durdurulmasıdır. Uygulamada “icranın geri bırakılması” olarak da adlandırılan bu süreç, yalnızca ilamlı icra takiplerinde mümkündür. İlamsız icra takiplerinde herhangi bir mahkeme kararına dayanılmadığı için tehiri icra talep edilemez.

Borçlu, aleyhine başlatılan ilamlı icra takibinin durdurulmasını talep edebilmek için, dosyaya teminat yatırmalı ya da teminat mektubu sunmalıdır. Ardından icra müdürlüğünden alınacak mehil vesikası ile icra hukuk mahkemesinde dava açarak, icranın geri bırakılması yönünde karar alınması gerekmektedir. Mahkeme, dosya ve teminatı inceledikten sonra şartların uygun olması hâlinde icranın geçici olarak durmasına karar verebilir.

Tehiri icra kurumu, kesinleşmemiş mahkeme kararlarına karşı üst mahkemeye başvuran borçlunun mağduriyetini önlemek amacıyla İcra ve İflas Kanunu’nun 36. maddesiyle düzenlenmiştir. Çünkü hukuk sistemimizde mahkeme kararları kesinleşmeden de icraya konulabilir. Bu nedenle üst mahkeme tarafından karar bozulursa, borcun ödenmiş olması halinde telafisi güç mağduriyetler yaşanabilir. Tehiri icra sayesinde bu risk ortadan kalkar ve borçlu, nihai karar verilene kadar ödeme baskısından korunmuş olur.

C.    Tehri İcra Prosedürü

Tehiri icra, yani icranın geri bırakılması süreci, belli adımlarla ilerleyen bir prosedürdür. Her adımın sırasıyla ve eksiksiz şekilde yerine getirilmesi gerekir. Görünüşte karmaşık gibi dursa da adımlar dikkatle takip edildiğinde sürecin yönetimi oldukça düzenlidir. Aşamalar şu şekilde sıralanabilir:

·       İlk olarak, icra işleminin durdurulması talebiyle, kararın verildiği yerel mahkemeye istinaf başvurusu yapılır. Bu başvuru tehiri icra talepli olarak gerçekleştirilmelidir.

·       Yerel mahkeme kararının istinaf edildiğine dair “derkenar yazısı” alınması gerekir. Bu yazı, mahkeme kaleminden fiziken teslim alınabilir veya UYAP sistemi üzerinden ilgili icra dosyasına gönderilebilir.

·       İcra dosyasına, ileriye yönelik 3 aylık bir kapak hesabı çıkarttırılır. Bu hesapta belirtilen miktar ya doğrudan icra dosyasına yatırılır ya da banka teminat mektubu sunularak teminat sağlanır.

·       Teminat ve derkenar yazısıyla birlikte, icra müdürlüğünden “mehil vesikası” yani süre belgesi talep edilir. Bu belge, icranın ertelenmesi talebinde bulunulabilmesi için gereklidir.

·       Evrakların eksiksiz olması durumunda, icra müdürlüğü borçluya icra hukuk mahkemesinden tehiri icra kararı getirmesi için 90 günlük süre tanır. Bu süreyi gösteren belgeye mehil vesikası denir.

·       Borçlu taraf; derkenar yazısı, kapak hesabı, teminat belgesi ve mehil vesikası ile birlikte icra hukuk mahkemesine başvurarak icranın durdurulması yönünde dava açar.

·       Mahkeme tehiri icra kararı verirse, bu karar icra müdürlüğüne sunularak icra işlemlerinin durdurulması talep edilir.

D.    Mehil Vesikası

Mehil vesikası, icra müdürlüğü tarafından borçluya verilen ve icra hukuk mahkemesinden icranın ertelenmesi (tehiri icra) kararını getirmesi için belirli bir süre tanındığını gösteren resmi bir belgedir.

Bu sürecin başlayabilmesi için borçlu, ilk olarak yerel mahkemeden kararın istinaf edildiğine dair “derkenar yazısını” temin eder. Ardından, icra dosyasında belirlenen 3 aylık kapak hesabında belirtilen tutarda teminatı ya doğrudan yatırır ya da banka teminat mektubu sunar. Bu evraklar icra müdürlüğüne teslim edildikten sonra mehil vesikası talep edilebilir.

Mehil vesikası, aynı zamanda borçlunun istinaf başvurusunda bulunduğunu ve borca ilişkin teminat yükümlülüğünü yerine getirdiğini kanıtlayan bir belgedir. Bu belgeyle birlikte, borçluya 90 gün süre tanınır. Bu sürede borçlu, icra hukuk mahkemesine başvurarak tehiri icra kararı almalıdır. Karar alındığında, icra takibi durdurulur.

Tehiri icra kararı alabilmek için izlenmesi gereken yol belirli bir düzene ve prosedüre bağlıdır. Evraklardaki eksiklikler veya usule uygun olmayan işlemler, mehil vesikası talebinin reddine neden olabilir. Süreç titizlikle ve hukuka uygun biçimde yürütülmelidir.

Mehil vesikası talebi derkenar yazısı temin edilmeden veya teminat yatırılmadan icra müdürlüğüne başvurulması, kapak hesabındaki miktardan daha az teminat yatırılması veya teminat mektubunun şekil veya içerik yönünden eksik hazırlanması ve mahkemece kabul edilmemesi gibi sebeplerle reddedilebilir. Bu nedenle, işlemin eksiksiz ve usule uygun şekilde yapılması önem arz etmektedir.

E.     Teminat Mektubu

İcra müdürlüğü tarafından yapılan üç aylık kapak hesabı doğrultusunda belirlenen teminat tutarı, mahkeme kararının icrasının durdurulabilmesi amacıyla dosyaya sunulmalıdır. Bu teminat, nakit olarak yatırılabileceği gibi, banka aracılığıyla düzenlenecek bir teminat mektubu ile de sağlanabilir. Teminat mektubu tercih edildiğinde borçlu, ilgili bankaya başvurarak mektubu temin eder ve aslını icra müdürlüğüne teslim eder. Müdürlük, sunulan teminat mektubunu değerlendirilmek üzere görevli icra hukuk mahkemesi hâkiminin incelemesine gönderir.

Teminat mektubunun geçerliliği, içerdiği unsurların yasal gerekliliklere uygunluğuna bağlıdır. Hâkim tarafından yapılan incelemede; mektubun düzenlenme tarihi, teminatın icra takibinin durdurulması amacıyla verildiğine dair açık ifade, mektubun kesin ve süresiz olarak düzenlenmiş olması, ilgili icra müdürlüğü ile dosya esas numarasının belirtilmesi, borçlunun kimlik bilgileri ve dosyanın istinaf mı yoksa temyiz aşamasında mı olduğu gibi hususlar dikkatle kontrol edilir. Ayrıca mektubun, kapak hesabı uyarınca belirlenen tutarı güvence altına aldığı açıkça ifade edilmelidir. Eksik veya hatalı düzenlenmiş teminat mektupları hâkim tarafından reddedilebilir ve bu durumda borçlu, mektubu icra müdürlüğünden geri alarak bankaya iade etmek ve gerekli düzeltmeleri yaptırmak zorundadır.

Hâkim tarafından onaylanan teminat mektubunun ardından, borçlu icra müdürlüğünden mehil vesikası talebinde bulunabilir. Ancak unutulmamalıdır ki, bu belge yalnızca hâkimin teminat mektubunu uygun bulduğu hallerde düzenlenebilir; müdürlük, hâkim onayı olmadan tek başına mehil vesikası veremez. Öte yandan, bazı icra müdürlükleri teminat mektubunun yanında, ilgili bankadan alınmış teyit yazısı da talep edebilmektedir. Bu nedenle işlemlerin gecikmemesi adına, mektup düzenlenmeden önce ilgili müdürlükten teyit yazısına ihtiyaç duyulup duyulmadığı mutlaka öğrenilmelidir.

F.     İcra Hukuk Mahkemesinden Tehiri İcra Kararının Alınması

Tehiri icra kararı, yani icranın durdurulması kararı, icra müdürlüğü tarafından değil, yalnızca icra hukuk mahkemesi tarafından verilebilir. Bu karar, icra hukuk mahkemesinde açılacak bir değişik iş davası ile talep edilir.

Borçlu, öncelikle icra müdürlüğünden mehil vesikası aldıktan sonra, bağlı bulunduğu icra hukuk mahkemesine başvurarak dava dilekçesi ile birlikte gerekli harçları yatırmak suretiyle dava açmalıdır.

Bu davada borçlu, icranın geri bırakılmasını talep ederken dilekçesine bazı belgeleri zorunlu olarak eklemelidir. Bu belgeler şunlardır:

·       Yerel mahkemeden alınan, kararın istinaf edildiğine dair derkenar yazısı,

·       İcra müdürlüğü tarafından düzenlenen 3 aylık kapak hesabı,

·       Teminatın ödendiğine ilişkin dekont veya banka teminat mektubu (mektup sunulmuşsa ayrıca hâkim onayını gösterir yazı),

·       İcra müdürlüğü tarafından verilen mehil vesikası.

G.    Sonuç

Tehiri icra, yargılamanın henüz kesinleşmemiş bir aşamasında, mahkeme kararlarının icrasını geçici olarak durdurma imkânı tanıyan ve uygulamada ciddi sonuçlar doğurabilecek bir hukuki koruma mekanizmasıdır. Özellikle para alacaklarına ilişkin hükümler bakımından, borçlu tarafın maddi haklarının korunmasında önemli bir güvence işlevi görür.

Ancak bu sürecin doğru şekilde yürütülebilmesi; güncel kapak hesabının alınması, usule uygun teminat mektubunun sunulması, gerekli belgelerin eksiksiz tamamlanması ve icra hukuk mahkemesiyle koordineli hareket edilmesi gibi bir dizi teknik ayrıntının dikkatle takip edilmesini gerektirir. Aksi takdirde, şekil eksiklikleri nedeniyle taleplerin reddi ve hak kayıpları yaşanması söz konusu olabilir. Bu nedenle, tehiri icra talebinde bulunmadan önce sürece ilişkin hukuki danışmanlık alınması hem zaman kaybını önleyecek hem de hak kayıplarının önüne geçecektir.

Saygılarımızla,

Özhelvacı & Partners.