A. Giriş
Dünya’da ticaret hacmi en büyük ülkelerin başını yıllardır Amerika Birleşik Devletleri (“ABD”) çekmektedir. Son yıllarda liderlik yarışına Çin Halk Cumhuriyeti dahil olsa da ABD konumunu korumaktadır.[1] Ticaret hacminin bu kadar büyük olduğu bir habitat, girişimci, yatırımcı ve sermayedarların da ilgisini çekmektedir. Bu sebeple Türkler dahil olmak üzere tüm dünyadaki gerçek veya tüzel kişiler, son zamanlarda ABD’de şirket kurup bu büyük ticaret ekosistemine dahil olmak istemektedir.
Her ne kadar ABD ile Türkiye arasında hem devlet teşkilatlanması, hem yönetim biçimi hem de hukuk sistemi arasında büyük farklılıklar olsa da şirket kurulum ve yönetim usul ve esaslarında büyük farklılıklar mevcut değildir. Nitekim ABD federal bir devlet olup eyalet sistemi ile yönetilmesi fakat Türkiye’nin üniter devlet yapısına sahip olması, ABD’nin Anglo-Sakson, Common Law sistemini benimsemiş olması Türkiye’nin ise Kara Avrupası Hukuk Sistemini benimsemiş olması aradaki radikal farklardan birkaçıdır. [2]
Fakat yukarıda da değinildiği üzere şirketler hukuku bağlamında çok büyük farklar mevcut değildir. Diğer bir deyişle, Türkiye’de şirket kurulum ve yönetim süreçlerine hakim, mantığını ve sistematiğini kavramış bir kimse, ABD’de şirket kurulum ve yönetimi konusunda büyük problemler yaşamamaktır. İşbu bilgi bülteninde Amerika Birleşik Devletleri’nde şirket kurulumu ele alınacaktır.
B. Amerika Birleşik Devletleri’nde Şirket Kurulumu[3]
Amerika Birleşik Devletleri’nde şirketler hukuku ve uygulaması ülkemizle benzerlik göstermektedir. Zira Amerikan yasalarına göre şirket türleri hususunda Türkiye ile eş düzenlemeler mevcuttur. Amerika’da şirket kurarak ticaret hayatına katılmak birçok faydayı beraberinde getirmektedir. Bu avantajların belli başlılarından bahsedecek olursak;
- E2 vizesi (yatırımcı vizesi) alma kolaylığı,
- Asya, Avrupa, Amerika pazarında faaliyet kolaylıkları,
- Düşük faiz ve yüksek vade ile kredi imkanları,
- Bürokratik engellerin az olması,
- Eyaletten eyalete değişmek üzere uygun vergilendirme sistemi,
- Kapital düzenin getirdiği ticari kolaylıklar,
- Kalifiye personel bulma kolaylığı,
B.1. ABD Yasalarına Göre Şirket Türleri[4]
Amerikan yasalarına göre şirketler şahıs şirketi ve ticaret Şirketi olarak iki ana başlığa bölünmektedir. Şahıs şirketlerinde adi şirket, kolektif şirket ve komandit şirket olarak düzenlenmiştir. Ticaret şirketleri ise limited şirket ve anonim şirket olarak düzenlenmiştir. Görüldüğü üzere Türk Ticaret Kanunu ile Amerikan Ticaret kanunu şirket türleri hususlarını birebir, eş düzenlemiştir. Fakat Amerikan yasalarına göre anonim şirketler C Anonim Şirketi (“C Corp”) ve S Anonim Şirketi (“S Corp”) olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bu hususlar ve ayrımlar bültenin devamında bilehare işlenecektir.
B.1.1 Şahıs Şirketleri
Bireysel gelir üzerinden vergilendirildikleri ve yasal düzenlemede esneklik sunmaları nedeniyle, şahıs şirketleri genellikle tercih edilen işletme türüdür. Zira ticaret şirketleri, şirket tüzel kişiliği üzerinden kurumlar vergisine tabi olup şahıs şirketleri ortaklarının kişisel gelirlerinden dolayı gelir vergisine tabidir. Bu tür işletmeler, genellikle serbest çalışanlar ve danışmanlar arasında yaygın bir tercihtir. Birçok küçük işletme, başlangıçta şahıs şirketi olarak faaliyete başlar ve daha sonra büyüdükçe bu yapıda kalmaya devam edebilir veya Limited Şirket (“LLC”) veya Anonim Şirket (“Corporation”) gibi diğer seçeneklere geçebilir. Bu şirketlerin en öne çıkan avantajları ise maliyetsiz olmaları, kolay tasfiye edilmeleri, basit usulle vergilendirilmeleri, işletmenin borçları ortakların şahsi borcu sayılmasıdır.
B.1.2 Ticaret Şirket
Yukarıda değinildiği üzere Amerika Birleşik Devletleri’nde ticaret şirketleri, anonim ve limited şirket olmak üzere iki başlıkta düzenlenmiştir. Temelde bu ayrım, Türkiye’de ki ayrımla neredeyse eştir. Karşılaştıracak olursak iki şirketin hissedarları da sınırlı sorumludur. Corporation’lar halka açılabilir ve kurumlar vergisine tabii iken LLC’ler halka arz olamaz ve ortakları gelir vergisine tabidir. Aşağıda ise söz konusu şirketler kazuistik şekilde incelenecektir.
B.1.2.1 Limited Şirketler (LLC)
Limited şirket, bir şirketin kişisel sorumluluğu sınırlama özelliği ile adi ortaklığın ortaklarının kar ve zararlarını katlanma özelliğinin bir karışımını temsil eder. Limited şirketler, çoğu eyalette izin verilen bir yapıdır ve işletme faaliyetlerinin çeşitliliği için son derece esnek
Eyalet yasalarına bağlı olarak, bir limited şirket, bazı ortakların sınırlı sorumluluğa sahip olduğu veya hiçbir ortağın sınırlı sorumluluğa sahip olmadığı bir yapıya sahip olabilir. Ayrıca, bazı eyaletler limited şirketlerin gelecekte otomatik olarak tasfiye olacakları bir tarih belirlemesini şart koşabilir veya bir ortağın ölümü veya iflası gibi durumlarda şirketin geleceği konusunda belirli prosedürler öngörebilir.
Limited şirketler, sınırlı sorumlu bir yapıya sahiptir. Ancak, limited şirketler, sınırlı sorumluluğa, işletmenin sürekliliğine, yönetimin merkeziyetine ve mülkiyetin devredilebilirliğine ilişkin dört özelliğinden ikisinden fazlasına sahip olmamalıdır. Bu özelliklerden ikiden fazlasına sahipse, limited şirket anonim bir şirket olarak kabul edilir ve buna göre vergilendirilir.
B.1.2.2 Anonim Şirketler (“Corporation”)
Anonim şirketler, bir eyaletin yasalarına uygun olarak bir veya daha fazla kişi tarafından kurulan, belirli iş veya işlem türlerini yürütmek amacıyla kurulmuş tüzel kişiliklerdir. Bu şirket türleri yerel veya yabancı olabilir. Yerel şirketler, bir eyaletin yasalarına göre kurulan şirketlerdir. Yabancı şirketler ise başka bir eyalet veya başka ülkede kurulan ve ABD'deki farklı bir eyalette ticari hayata katılma yetkisine sahip olan şirketlerdir. Ticari şirketler, adi ortaklıklardan veya şahıs şirketlerinden ayrıksı olarak yeni bir tüzel kişiliğe haizdir. Şirket, sahiplerinden ayrı bir kişilik olup sahiplerinin gerçek kişilikleriyle birlikte varlığını sürdürür. Şirketin sahipleri hissedarlar olarak bilinir ve hissedarlar şirketin genel kurul üyelerini oluşturur. Genel kurul ise şirketin politikalarını belirlemek ve çıkarlarını temsil etmek için Yönetim Kurulu’nu seçmeye yetkilidir.
Şirketlerin vergilendirilmesi, şahıs şirketlerinden veya adi ortaklıklardan daha karmaşıktır ve bir dizi vergi muamelesi seçeneği vardır.
- C Anonim Şirketi (“C Corporation”): C Corporation, şirket hissedarlarının ve şirketin birbirlerinden ayrı olarak vergilendirildiği anonim şirket türüdür. İşbu şirket türü, işletmenin kârları üzerinde kurumsal vergi öderken, hissedarları da kişisel gelir vergisine tabi tutulurlar. C Corporation, sağladığı çeşitli vergi avantajlarından dolayı Amerika'da şirket kurmak isteyen birçok girişimci tarafından tercih edilmektedir.
- S Anonim Şirketi (“S Corporation”): S Corporation, şirketin kâr ve zararlarının hissedarlara aktarıldığı ve vergilendirmenin şirket üzerinden değil hissedarların gelirleri üzerinden yapılan anonim şirket türüdür. Bu tür şirket, hissedarlarına sınırlı sorumluluk sağlar ve çifte vergilendirmeden muafiyet sunar. Bu muafiyet, işletmenin kârlarının doğrudan hissedarlara dağıtılması ve kurumlar vergisi ödenmemesi şeklinde gerçekleşir.
B.2 Şirket Kurulum Prosedürü
C Corporation kurulumu için "Articles of Incorporation" olarak adlandırılan şirketin kuruluş belgelerinin hazırlanması gerekmektedir. Bu belgeler genellikle şirketin adını, hissedarlarını, hedeflerini ve yönetim yapısını içermektedir.[5] LLC şirket kurulumu için ise “Articles of Organisation” belgelerinin hazırlanması gerekmektedir.[6] İşbu dokümanlar her eyalette farklılık göstermekte olup şirketin kurulmak istendiği eyaletin resmi sayfasından edinilmesi tarafımızca tavsiye edilmektedir.
Diğer yandan, S Corporation statüsüne geçmek için öncelikle bir C Corporation kurulması gerekmektedir. Yani başlangıçta C Corporation olarak kurulan bir şirket, daha sonra S Corporation statüsüne geçebilir. Bu statü değişikliği için "IRS Form 2553"[7] adlı bir vergi formunun doldurulması gerekmektedir. Bu form, S Corporation statüsüne geçiş talebini belirtmek için kullanılır. Doldurulan form Gelirler İdaresi’ne (“IRS”) sunulur ve şirket, S Corporation statüsüne geçerek vergilendirme sürecine devam eder.
C Corporation ve S Corporation türleri, sahip olabilecekleri hissedarlar ve maksimum hissedar sayıları açısından farklılık gösterir. C Corporation türündeki anonim şirketlerde hissedar olabilecek kişilerde herhangi bir sınırlama yoktur ve hissedar sayısında bir kısıtlama bulunmamaktadır. Ancak, S Corporation türündeki anonim şirketlerde en fazla 100 hissedar bulunabilir ve bu hissedarlar ABD vatandaşı olmalıdır.
Yukarıda izah edilen ayırımlar tamamlanmasının akabinde geri kalan süreç hem “LLC” hem “Corporation” için aynıdır. Şirket merkezinin belirlemesi adımlardan bir diğeridir. Amerika Birleşik Devletleri, eyaletlerinin kendi içerisinde de farklı uygulamaları olduğu için şirket merkezinin belirlenmesi, yani hangi eyalet yasalarına tabi olacağınızın belirlenmesi önemlidir. Birkaç avantajlı örnekten bahsetmek gerekirse Delaware eyaletinde, yasal düzenlemeleri açısından şirketler için cazip bir yerdir. Birçok şirketin merkezi burada bulunur ve işletmeye, tacirin ticari faaliyetini sürdürmesine kolaylık sağlayacak düzenlemeler mevcuttur. Bu hususta Delaware eyaletinde satış vergisi olmaması (bunun yerine brüt tahsilat vergisi alınması) avantajlı düzenlenmelerden biridir. Örnek verilebilecek bir diğer eyalet Nevada’da ise, işletmeler için vergi avantajları bulunması, kurumlar vergisinin olmayıp tacirin gelirler vergisine tabi olması uygun yaşam maaliyetleri sebebiyle tacir dostu eyaletler arasında gösterilir. Wyoming eyaletinde de kurumlar veya gelirler vergisi olmayıp nispeten düşük bir mülkiyet vergisi oranı vardır. Başlıca avantajlı eyaletler bunlar olup kurulmak istenen şirketin merkezinin bulunacağı eyalet özelinde bir araştırma yapılması tarafımızca tavsiye edilmektedir.
Üçüncü olarak ise işletme için Gelirler İdaresi’nden (“IRS”) bir işveren kimlik numarası (“EIN”) alınması gerekmektedir. EIN, işletmenin vergilendirilmesini sağlayan vergi kimlik numarasıdır. Bu vergi kimlik numarası, bir işletmenin sosyal güvenlik numarası gibi olup vergi formlarında ve diğer yasal belgelerde kullanılır. Gerçek kişilerin kimlik numarası gibi tüzel kişilerin kimlik numarası da EIN olarak karşımıza çıkmaktadır. EIN almak, işletmenin çalışan istihdam etmesi, şirket banka hesabı açması ve eyalet kaydını yapması için gereklidir. [8] EIN almak için, IRS web sitesinden online başvuru sürecini tamamlayabilir veya Form SS-4 adlı başvuru formunu doldurarak ve IRS'e göndererek posta yoluyla başvurulabilir. EIN almak için işletmenin adı, adresi ve işletme yapısı gibi bilgileri sağlamanız gerekmektedir.
Son olarak tacirin işletmesinin doğasına bağlı olarak, farklı lisanslar ve izinler alınması gerekebilir. Bunlar işletme lisansları, mesleki lisanslar, bölgesel lisanslar ve sağlık güvenlik düzenlemeleriyle ilgili izinler gibi çeşitli türlerde olabilir. Bu lisanslar ve izinler, işletme kurulmak istenen eyalet ve işletme türüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir.
Yukarıda arz ve izah edilen prosedürler ile birlikte, şirket kurulumu usulen tamamlanmış olmaktadır. Banka hesabı açma, vergi beyannamesi için muhasebe şirketiyle anlaşma, personel alımı için işçi-işveren sözleşmeleri akdetme kurumlum süreci sonunda yapılabilir.
B.2.1 LLC Özelinde Birtakım Avantajlar ve Dezavantajlar[9]
Genel bir perspektifte bakılacak olursa LLC şirketlerinin avantajları, dezavantajlarından çok daha fazladır. Tek kişiyle kurulabilen LLC, vergilendirilme hususunda devlet tarafından esnekliğe tabi tutulmaktadır. Tacirler ister şirket üzerinden kurumlar vergisi ödemeyip şirkette temettü dağıtımı yoluyla şirket ortakları üzerinden gelir vergisi ödeyebilirler. Bu noktada hangi eyalette hangi vergi oranı daha düşükse onun üzerinden vergi beyanında bulunmak daha mantıklı olacaktır. Vergi sistemi, Türkiye’deki vergi sistemine ana hatlarıyla benzemektedir. Şöyle ki; vergilendirme, mükellefin beyanına göre yapılır. Sermaye yatırılmış olması halinde LLC zararı durumunda, kuruluşun üyelerine kişisel vergi indirimleri verilmektedir. İşletme giderleri de Türkiye’deki uygulama gibi vergi matrahından düşülebilir. Ayrıca bankalar ticaret şirketlerine uzun vadeli ve düşük faizli krediler de vermektedir. Dezavantaj hususunda ise majör bir dezavantajı olmayıp Amerika’ya yerleşen her gerçek kişinin yaşayacağı sıradan zorluklar söz konusudur. Bu zorluklar sağlık hizmetlerinde kapital sistemin çok etkin olması, kültür farklılığı, yabancı dil problemi gibi sıralanabilir. LLC özelinde ise şirketin kendi bölgesinden diğer bir bölgeye geçmesi halinde, yeni bölgede ticari hayatına devam edebilmesi için izin alması ve gerekli masrafları ödemesi gerekmektedir.
Amerika’da eyaletlere göre vergi dağılımını inceleme kolaylığı açısından görsel şeklinde sunacak olursak;
C. Sonuç
Amerika Birleşik Devletleri, ticaret hayatında olan gerçek ve tüzel kişilere sunduğu fırsatlarla tanınan bir ülkedir. Devletin kuruluşundan itibaren kısa süre sonra bile dünya ticaret hacminin en yüksek olduğu ülke sıralamalarında her zaman üst sıralarda yerini almış, tahtını korumaya başarmış bir ülkedir. Özellikle LLC ve Corporatiın şirketleri ve bunları avantajlarıyla öne çıkmaktadır. Dünyaya entegre olmuş hatta dünyaya yön veren bir şirketler hukuku mevzuatı olduğundan ötürü yatırımcılar ticari hayata katılma hususunda biçilmiş kaftandır.
Saygılarımızla,
Özhelvacı & Partners.
[1] Bkz: Prof. Dr. Erdal Tanas KARAGÖL https://turkic.world/tr/articles/economy/134447
[3] Bkz: The United States Code Title 15 - Commerce and Trade, Chapter 2D - Investment Companies and Advisors-Amerikan Ticaret Kanunu https://uscode.house.gov/view.xhtml?path=/prelim@title15/chapter2D&edition=prelim
Comments