A. Giriş
Miras, bir bireyin ölümü durumunda kalan tüm mal varlığı ve borçlarının toplamı olup mirasın bütünü vefatı gerçekleşmiş olan kişinin tüm aktif ve pasif unsurlarıdır. Ölen kişinin tüm mal varlığı ve tüm borçları, aile üyeleri ve yasal mirasçıları tarafından devralındığı gibi murisin borçlarının tamamını da kapsayacaktır.
Miras hukuku, insanların ölümlerinden sonra sahip oldukları taşınmazlar üzerinde yapmak istedikleri vasiyetleri ve ölüm durumunda, mirasçıların ve diğer mirasçıların yasal olarak nasıl paylaşılacağını, borçların nasıl ve hangi sırayla ödeneceğini inceleyen bir özel hukuk alanıdır. Miras intikali ise, mirasçılara resmi olarak mirasçılara geçen mirasçının malvarlığı ve hakları durumunu ifade eder. Mirasın intikali ile, mirasçılar, mirasçının hak ve borçlarından dolayı bazı sorumluluklar üstlenirler.
Muris sıfatı, ölümle ilişkilendirilen bir terimdir. Bir kişi, ölüm veya ölümle sonuçlanan olayların meydana gelmesiyle muris sıfatını kazanır. Başka bir deyişle, ölüm karinesi ve gaiplik durumlarında da bir kişi muris sıfatını alabilir. Muris, yani miras bırakan; ölüm sebebiyle, hak ve borçları hukuki olarak başkalarına devreden kişidir. Muris sıfatını yalnızca gerçek kişiler taşıyabilir. Tüzel kişiler muris olamazlar. Türk Medeni Kanunu'nun (“Kanun”) 8. maddesinde; "Her insanın hak ehliyeti vardır." hükmüne yer verilmiştir. Bu nedenle, hak ehliyeti sadece gerçek kişilere verilmiştir. Bundan dolayı tüzel kişilerin muris sıfatını alabilmeleri mümkün değildir. Zaten tüzel kişiler için ölüm ifadesi değil, sona erme terimi kullanılmaktadır. İşbu bilgi bülteninde, ilgili kanun maddeleri çerçevesinde miras intikali hakkında detaylara değinilecektir.
B. Miras İntikali
Mirasın devri karşılıksız bir edinimdir ve zamana bağlı bir işlem değildir. Teknik anlamda miras devrinden anlaşılan; tapu kaydında yer alan mal sahibinin ölümü durumunda miras hakkının Sulh Hukuk Mahkemesinden ya da Noterden alınan mirasçılık belgesi (veraset ilamı) ile belirlenen mirasçılar adına kaydedilmesidir. Miras devri için mirasçılardan birinin ya da tamamının ilgili tapu müdürlüğüne gerekli belgelerle başvuruda bulunması gerekir. Mirasçılardan yalnızca birinin tapu sicil müdürlüğüne başvurması yeterlidir. Bu başvuru üzerine tapu müdürlüğü tarafından devir işlemleri gerçekleştirilir. Günümüzde ‘’E-devlet’’ veya ‘’Webtapu’’ üzerinden de başvuru yapılabilmekte olup, işlem süresini kısaltmaktadır.
Mirasçı tek bir kişi olabileceği gibi taşınmaz üzerinde birden fazla mirasçı da bulunabilir. Dolayısıyla iki çeşit devir olabilir; bunlar elbirliği mülkiyet ya da mirasçıların paylarının belirli olduğu paylı mülkiyettir. Paylı mülkiyetin avantajı, ortakların dilediğinde kendi paylarının devrini yapabilmesidir. Elbirliği mülkiyette paydaşların birlikte hareket etmesi gerekmektedir. Uygulamada ise kişiler genellikle elbirliği ile devir yapmaktadır. Çünkü mirasçılardan herhangi birinin başvurusu yeterlidir, paylı devir için tüm mirasçıların birlikte başvurması gerekir. Genellikle ortak devir yapılsa da taşınmazın satışı konusunda bir anlaşmazlık çıktığında dava yoluna başvurulur.
C. Tapuda Miras İntikal İşlemlerinin Yapılışı
Mirasın intikali için birtakım yasal prosedürlerin takip edilmesi gerekmektedir. Bu prosedürler şu şekildedir:
· Ölüm belgesinin alınması,
· Mirasçılık belgesi (Veraset ilamı) alınması.
· Ölümün Bildirilmesi ve Ölüm Belgesinin Alınması Prosedür
Öncelikli olarak, vefat eden kişinin ölüm olayı meydana geldiği tarihten itibaren 10 gün içerisinde Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından ilgili Nüfus Müdürlüğü’ne bildirilmesi gerekmektedir. Ölüm olayını ilgili Nüfus Müdürlüğü’ne bildirirken vefat eden kişinin kimlik kartının aslı da gönderilir. Vefat eden kişinin kimlik kartının bulunmaması durumunda vefat eden kişinin yakınları kişinin adı, soyadı ve T.C. kimlik numarasını yazılı bir şekilde beyan etmesi gerekmektedir.
Vefat olayı resmi sağlık kurumlarında gerçekleşmiş ise ölüm belgesi ilgili kurum tarafından düzenlenir ve kurum müdürü veya baş hekimi tarafından tasdik edilir. Vefat olayı, özel sağlık kurumları dışından gerçekleşmiş ise ölüm belgesi cenazenin bulunduğu yerdeki belediye tabibi tarafından, belediye tabibi bulunmaması durumunda ise toplum sağlığı merkezi hekimi, hekimin de bulunmama durumunda ise aile hekimi tarafında düzenlenir.
· Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı) Alınması Prosedürü
Mirasçıların tapuda miras intikal işlemi başlatabilmeleri için, ilgili taşınmaz üzerinde pay sahibi olduklarını gösteren veraset ilamını (mirasçılık belgesi) temin etmeleri gerekmektedir. Veraset ilamı, Noterden veya Sulh Hukuk Mahkemesinden alınabilir. Ayrıca, alınacak mirasçılık belgesi için yetkili Sulh Hukuk Mahkemesi, miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesi veya mirasçının ikametgahının bulunduğu yer mahkemesidir.
Akabinde, veraset ilamının temin edilmesinden sonra, tapu işlemlerinin yapılabilmesi için taşınmazın bulunduğu il veya ilçedeki ilgili belediyeye başvurulmalıdır. Taşınmazın "emlak vergisi borcu" olmadığına dair belge ve rayiç bedelini gösteren evrak (genellikle "emlak vergisi bildirimi" başlıklı) alınmalıdır. Emlak vergisi borcu bulunan taşınmazın borçlarının ödenmesi zorunludur.
Mirasçılardan biri veya birkaçı Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı değilse ya da başka bir ülkede ikamet ediyorsa, veraset ilamı yine Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından alınmaktadır. Yani, mirasçılar arasında yabancı uyruklu bir kişi varsa, veraset ilamı Noterden alınamaz.
Veraset ilamı, yukarıdaki şartların sağlanması halinde her zaman alınabilir. Veraset ilamının alınması için herhangi bir süre kısıtlaması yoktur. Murisin vefatından sonra herhangi bir tarihte de alınabilir. Veraset ilamı, mirasçıların miras üzerindeki haklarını, sorumluluklarını ve mirasçılar arasındaki pay oranlarını belirlediği için, bu belge olmadan veraset beyannamesi verilemez. Veraset beyannamesinin verilmemesi durumunda özel usulsüzlük cezası uygulanabilir.
D. Miras İntikali için Tapuda İstenen Belgeler
· İntikali talep edilen taşınmazın varsa tapu senedi yoksa taşınmaz malın ada ve parsel numarasını belirtir belge,
· Yapılan intikal işleminde temsil var ise temsile ilişkin belge (vekaletname, vasi kararı vb.)
· Mirasçının veya temsilcisinin kimlik bilgilerini gösteren belge,
· Fotoğraf,
· Murise ait Noterden ya da Sulh Hukuk Mahkemesinden alınmış veraset ilamı,
· Veraset ve intikal vergilerinin ödendiğine dair belge,
· Taşınmaz ile ilgili belediyeden emlak vergisinin ödendiğine dair belge,
· Bina nitelikli taşınmazlarda zorunlu deprem sigorta poliçenizin (DASK) bulunması da gereklidir.
E. E-devlet veya Webtapu Üzerinden Tapu İntikal İşlemleri
Miras intikali için mirasçılardan birinin veya tümünün ilgili tapu müdürlüğüne gerekli belgeler ile başvurması gerekmektedir. Bu talep doğrultusunda, tapu müdürlüğü tarafından intikal işlemleri gerçekleştirilir ve miras intikali tamamlanır. Artık ‘’E-devlet’’ veya ‘’Webtapu’’ üzerinden de tapu intikali işlemleri gerçekleştirilebilmektedir. İlgili internet sitelerine erişim sağlanarak, tapu intikali için gerekli talimatları yerine getirerek başvuru yapılabilir.
F. Yabancılar için Miras kavramı ve Miras İntikali
Son yıllarda yabancı vatandaşların Türkiye'de taşınır ve taşınmaz mülk edinmelerindeki artış, bu kişilerin vefat etmeleri halinde sahip oldukları ve Türkiye'de elde ettikleri taşınır ve taşınmaz malların mirasçılarına nasıl geçeceği ve yabancı mahkemelerden alınan mirasçılık kararlarının Türkiye'de tanınması ve onaylanması gibi konuların önemini artırmıştır.
Yabancı kökenli miras davalarında, Türk mahkemelerinin uluslararası yetkisi, 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (‘’MÖHUK’’) 43. maddesine göre belirlenmiş ve "mirasa ilişkin davalar, ölenin Türkiye’deki son ikametgahının bulunduğu mahkemede veya son ikametgahının Türkiye'de olmadığı durumlarda, terekeye dahil malların bulunduğu mahkemede görülür." hükmü yer almaktadır. MÖHUK'un 43. maddesi, yabancı kökenli miras davalarında yetki kuralının iki temel ilkeye dayandırıldığını göstermektedir;
· Miras bırakanın son yerleşim yeri,
· Malların bulunduğu yer mahkemesi.
Madde düzenlemesine göre, son yerleşim yeri yurt dışında bulunan Türk veya bir yabancı gerçek kişi, Türkiye’de taşınır veya taşınmaz mal bırakmışsa, Türk veya yabancının miras davası, miras bırakanın Türkiye’de malların bulunduğu yer mahkemesinde görülecektir.
G. Yabancıların Mirasçılık Belgesi (Veraset İlamı) Alma Prosedürü
Vurgulamak gerekir ki, bir yabancının Noterden mirasçılık belgesi alması mümkün değildir. Yabancı kökenli bir mirasçının, Türkiye'de mahkemeye başvurarak mirasçılık belgesi alması gerekmektedir. Yabancı bir mirasçı, mirasçılık belgesini sadece Sulh Hukuk Mahkemesinden talep edebilir.
Ayrıca, yasal mirasçılık konusunda Türk hukukuna göre öncelikle nüfus kayıtları esas alınır; ancak nüfus kaydı bulunmaması durumunda her türlü delille ispatlanabilir. Yargıtay kararlarında da belirtildiği üzere, bu deliller arasında nüfus kayıtları dışında mahkeme kararları, tapu ve vergi kayıtları, iskân belgeleri, muhtarlık belgeleri, askerlik kayıtları ve tanık ifadeleri bulunmaktadır. Yabancıların nüfus kayıtları, yabancı ülkeden alınan ölüm kaydı belgesi veya benzeri belgeler talep edilebilir. Ancak, yabancı ülke resmî kurumlarından alınan belgelerin resmi olarak Türkçe’ye çevrilmesi ve apostil şerhi eklenmesi zorunludur.
H. Mirasçılık Belgesi Düzenlenmesi İçin Başvuruda Bulunan Kişilerin Mirasçılık Sıfatının ve Yasal Mirasçıların Miras Paylarının Tespiti Bakımından Uygulanacak Hukukun Tayini
Yabancılık unsuru içeren bir miras durumunda, mirasçılık belgesinin kime verileceği ve yasal mirasçıların payları MÖHUK’nun 20/1 hükmüne göre belirlenir. Bu hükme göre, ölenin Türkiye dışında bulunan taşınır ve taşınmaz varlığı ile ölenin millî hukukuna uygun olarak mirasçılar ve miras payları tespit edilir. Ancak, Türkiye'de taşınmaz varlığı bulunması halinde, bu taşınmaz mal Türk hukukuna tabi olacağından, sadece bu mal ile ilgili mirasçılar ve miras payları Türk hukukuna göre belirlenir.
Buna ek olarak, yabancılık unsuru içeren mirasçılık belgeleri düzenlenirken, mirastan yoksun bırakma, mirasın reddi veya miras hakkından feragat gibi durumlar da MÖHUK 20/1 hükümlerine göre değerlendirilmeli ve ilgili hukuka uygun şekilde tespit edilmelidir.
İ. Taşınır veya Taşınmaz Miras Paylarında, Mirasçıların Tescili İçin Gerekli İşlemler Ve Belgeler
İlk adım olarak, mirasçılık belgesinin düzenlenmesi gerekmektedir. Bu belgeyi elde etmek için mirasçılar, vatandaşı oldukları ülkenin mahkemeleri veya nüfus müdürlüklerince düzenlenmiş nüfus kayıtları, ölüm belgesi gibi belgeleri Türkiye'deki mahkemelere sunarlar.
Daha sonra, Sulh Hukuk Mahkemesine başvurarak mirasçılık belgesi talebinde bulunulmalıdır. Bu belgeyi aldıktan sonra, ilgili resmi kurumlara başvurularak gerekli işlemler yapılır.
J. Sonuç
Türk Medeni Kanunu'na göre miras hukuku, bir kişinin ölümüyle birlikte geride bıraktığı varlıkların mirasçılara devrini içerir. Bu devir işlemleri, süreye tabi değildir. Mirasçılar, bu işlemi istedikleri zaman gerçekleştirebilirler. Bu çerçevede, yabancılar açısından da Milletlerarası Özel Hukuk prensipleri çerçevesinde incelenmiş olup, bilgi bültenimizde açıkladığımız şekilde miras intikal süreci genel hatlarıyla sıralanmıştır.
Miras intikal işlemi prosedürünün eksiksiz yapılması ve sürecin doğru ve tam bir şekilde takip edilmesi son derece önem arz etmekte olup, bu bağlamda hukuki destek alınarak miras intikal işlemini gerçekleştirmek size kolaylık sağlayacaktır.
Saygılarımızla,
Özhelvacı & Partners.
Comments